1- جهان انسانی و جهان فرهنگی را تعریف کنید.
جهانی که محصول زندگی ، اندیشه و عمل انسان است ، جهان انسانی است . به هویت فرهنگی جهان اجتماعی جهان فرهنگی گفته می‌شود.
2- جهان انسانی و جهان فرهنگی چه رابطه و نسبتی با یکدیگر دارند؟ جهان فرهنگی و جهان اجتماعی بخشی از جهان انسانی است زیرا جهان انسانی دارای بُعد فردی و بُعد اجتماعی است.
3- جهان انسانی به چند بخش تقسیم می شوند؟
بخش فردی که مربوط به زندگی شخصی ، اخلاقی و روانی فرد است . بخش اجتماعی که مربوط به زندگی اجتماعی و ارتباطات انسانهاست.
4- بخش‌های فردی و اجتماعی جهان انسانی هریک به چه نام‌های دیگری نامیده می‌شوند؟
بخش فردی را به جهان ذهنی و بخش اجتماعی را به جهان فرهنگی تعبیر می‌کنند. وقتی اندیشه محصور در ذهن است جهان فردی (ذهنی) است. وقتی اندیشه دیگران تحت تأثیر قرار می‌دهد جهان فرهنگی ( اجتماعی ) است .
5- جهان ذهنی با جهان فرهنگی چه رابطه‌ای دارند؟
وقتی اندیشه‌ی فردی از ذهن به عمل درآید و دیگران را متأثر سازد جهان فردی با جهان اجتماعی ( فرهنگی ) رابطه برقرار کرده است . مثلاً اندیشه‌ی خودمان را به صورت گفتار و نوشتار درآوریم و به دیگران تحویل دهیم .
6- لایه‌های عمیق ( بنیادین ) و لایه‌های غیربنیادین ( سطحی) فرهنگ را بنویسید.
عقاید و ارزش لایه‌های بنیادین ( عمیق ) و هنجارها و رفتارها غیربنیادین ( سطحی ) فرهنگ هستند.
7- لایه‌های عمیق فرهنگ با لایه‌های غیربنیادین فرهنگ چه رابطه‌ای دارند؟
هر فرد براساس لایه های بنیادین فرهنگ خود(ارزش‌ها و عقاید ) رفتار می‌کند، زندگی روزمره خود را تفسیر می‌کند و درباره‌ی آنها تصمیم می‌گیرد.
8- جهان فرهنگی و جهان ذهنی چه رابطه‌ای با یکدیگر دارند؟
هر اندیشه فردی ( ذهنی ) جهانی است که تفکر اجتماعی را رُشد می‌دهد. تفکر اجتماعی بر تک تک افراد اثر می‌گذارد. این دو جهان با یکدیگر تعامل متقابل دارند .جهان فرهنگی ارزش‌ها و عقاید را برای فرد به وجود می‌آورد. جهان ذهنی ارزش‌ها و عقاید را در قالب هنجارها و رفتارهای عملی در می‌آورد. مثلاً جهان فرهنگی می‌گوید خداپرست باش و ظلم بد است. جهان ذهنی می‌گوید دزدی نکن و روزه بگیر و...
9- منظور از جهان عینی چیست؟ چه ویژگی‌هایی دارد؟
جهان عینی جهانی است که خارج از اراده و فعل انسان‌ها است .
1- محدود به طبیعت نیست.
2- شامل موجودات تکوینی هم هست.
3- با جهان انسانی در ارتباط است ولی تحت امر انسان نیست.
10-کسانی که جهان عینی را به طبیعت محدود می کنند جهان را چگونه تقسیم بندی می‌کنند؟
1- جهان طبیعت ( محسوسات )2- جهان ذهن( روان و اندیشه انسان)
3- جهان فرهنگ ( عقاید، ارزش‌ها و آرمان‌های انسان )
11- متفکران مسلمان جهان عینی را چگونه یاد می‌کنند؟
جهان تکوین هم می‌گویند چون محدود به طبیعت و محسوسات نیست و شامل امور عالم دیگر هم می‌باشد. مانند آخرت ، شهادت ، فرشته آسمانی ، بهشت ، جهنم ، ملکوت ،کهکشان‌ها، دنیا و...
12- جهان انسانی با جهان عینی چه ارتباط و پیوندی دارد؟
جهان عینی با پدیده‌های طبیعی و فوق طبیعی خود در عالم هستی بر ذهن ( اندیشه ، روان ، اخلاق ) و فرهنگ ( عقاید، ارزش‌ها و رفتارها) اثر می‌گذارد .
13- در خصوص اهمیّت ، ارتباط و تأثیر جهان‌های مختلف چه دیدگاه‌هایی وجود دارد؟
دیدگاه اوّل : جهان عینی همان جهان طبیعی است و تفاوتی بین علوم طبیعی و علوم انسانی وجود ندارد. ذهن و فرهنگ هم هویتی مادی دارند .
دیدگاه دوم : طبیعت ماده بی جان و آماده برای پذیرش انسان‌ها است جهان فرهنگی است که طبیعت را معنا و شکل می‌دهد و فرهنگ فراتر از جهان ذهنی و جهان عینی و جهان طبیعی است.
دیدگاه سوم : هر دو جهان فرهنگی عینی در تعامل هستند و جهان عینی محدود به جهان طبیعی نیست و ادراک هم محدود به انسان‌ها نیست براساس حکمت خداوند است ولی این حکمت الهی جهان فردی را بی مسئولیت نمی‌داند.
14- نگاه قرآنی در خصوص جهان‌های عینی ،فرهنگی و انسانی چگونه است ؟
1- جهان عینی فراتر از محسوسات و طبیعت است.2- ادراک محدود به جهان انسان‌ها نیست .
3- جهان عینی براساس حکمت الهی با انسان‌ها ارتباط دارد.
4- انسان‌ها درقبال جامعه و فرهنگ خود مسئولیت دارند.
15- از منظر قرآن در چه صورتی جهان عینی برکات خود را به روی انسان‌ها می‌گشاید و در چه صورتی آنها را پنهان می‌سازد؟
هرگاه انسان‌ها اخلاق الهی داشته و جامعه نیز از فرهنگ توحیدی برخوردار باشد جهان عینی برکات خود را به روی انسان ها می‌گشاید و اگر رفتار افراد و فرهنگ آنها هویتی مشرکانه داشته باشد ظرفیت‌های الهی و آسمانی پنهان می‌شوند.
فعّالیت‌های درس یک
16- چگونه اندیشه فردی وارد حوزه فرهنگی می‌شود؟
وقتی فردی ذهنیت خود را به عمل درمی‌آورد جهان فرهنگی را گسترش داده و اندیشه وارد حوزه فرهنگ شده است . راه‌های ورود اندیشه به حوزه فرهنگ هنر و رفتارهای اجتماعی است.
17- تفاوت موجودات جهان عینی با موجودات جهان انسانی در چیست؟
جهان انسانی تحت امر اراده‌ی انسان است وبا انسان به وجود می‌آید ولی جهان عینی خارج از فعل انسان است و قبل و بعد از انسان هم وجود داشته و خواهد داشت. مثلاً رانندگی امری مربوط به جهان انسانی است ولی خورشید گرفتگی یا روز قیامت مربوط به جهان عینی و تکوینی است .
18- برخی از آیات قرآن کریم از تعامل فعال جهان عینی با جهان فرهنگی و اجتماعی را بنویسید. آیه 44 سوره انعام : پس چون آنچه از نعم الهی به آنها تذکر داده شد همه را فراموش نمودند ما هم ابواب هر نعمت را به روی آنها گشودیم تا به نعمتی که داده شدند شادمان گشت اند ناگاه به کیفر اعمالشان گرفتار کردیم که آن هنگام خوار و نا امید گردیدند.
آیه 41 سوره روم : فساد و پریشانی به کرده ی بد خود مردم درهمه‌ی برّ و بحر پدید آمد تا ما هم کیفر بعضی اعمالشان را به آنها بچشانیم باشد که پشیمان شده و به درگاه خدا بازگردند.
آیه 96 سوره اعراف : و چنانچه مردم شهر و دیار همه ایمان آورده و پرهیزکار می‌شدند همانا ما درهای برکات آسمان و زمین را برروی آنها می‌گشودیم ولیکن چون تکذیب آیات کردند ما هم سخت به کیفر کردار زشت‌شان رسانیدیم.
تهیه وتنظیم : حمیدرحیمی مدرس استانی پیش دانشگاهی علوم اجتماعی ( شهرضا)